Türkiyədən çıxan PKK – qruplaşmanın dəyişməyən rolu - ŞƏRH

"Terrorsuz Türkiyə" hədəfi reallaşır

Ötən gün PKK terror təşkilatı Türkiyədən tamamilə çıxdığını açıqlayıb.

Türkiyə prezidentinin mətbuat katibi Ömər Çelik PKK-nın bu addımını "hökumətin məqsədi olan "terrorsuz Türkiyən"in reallaşdırılmasının konkret nəticəsi" adlandırıb və bunun prosesin hüquqi aspektlərinin parlament tərəfindən nəzərdən keçirilməsi üçün "müsbət əsas" yaratdığını qeyd edib.

PKK rəsmi Ankara ilə razılaşdırılmış silahsızlanma prosesi çərçivəsində bütün yaraqlılarını Türkiyədən çıxarmağa başladığını bəyan edib. Qruplaşma bu qərarın "azad, demokratik və qardaş həyatın"ın əsaslarını qoymaq və Türkiyə ilə arasında 40 mindən çox insanın həyatına son qoymuş onillik silahlı qarşıdurmanı başa çatdırmaq üçün nəzərdə tutulduğuna xidmət etdiyini bildirib.

İraqın şimalında Qəndil dağlarında keçirilən mərasim zamanı oxunan bəyanatda PKK nümayəndələri silahlılarının çıxarılmasının başçıları Aponun sülh layihəsinə sadiqliklərini vurğulayıblar. Qruplaşma Ankaradan keçmiş silahlıların inteqrasiya və demokratik siyasətdə iştirakı üçün şərait yaratmasını da istəyib.

Qeyd edək ki, bu il fevralın 27-də terrorçuların başçısı Abdullah Öcalan adamlarına tərk-silah olmaları ilə bağlı çağırış etmişdi. O, tərəfdarlarına qurultay keçirərək dövlət və cəmiyyətlə inteqrasiya haqqında qərar qəbul etmək lazım olduğunu vurğulamışdı. Bundan sonra Türkiyə antiterror əməliyyatları dayandırmışdı.

İyulun 11-də isə qruplaşma üzvləri silahlarını könüllü olaraq təhvil verməyə başlamışdı. "Bundan sonra azadlıq, demokratiya və sosializm mübarizəmizi demokratik siyasət və hüquq üsulu ilə yürütmək məqsədilə demokratik inteqrasiya qanunlarının çıxarılması əsasında silahlarımızı azad iradəmizlə məhv edirik", - deyə bəyan emişdilər.

İlk simvolik mərasim İraqın şimalında Süleymaniyədə həyata keçirilmişdi.

Bu prosesin bir neçə ayda tamamlanması hədəflənirdi. Tərk-silahın Ankara, Ərbil və Bağdadda yaradılan mərkəzlərin koordinasiyası ilə reallaşması nəzərdə tutulur.

Öcalan PKK-nın "milli dövlətçi" məqsədindən əl çəkdiyini, sülh və demokratik cəmiyyət hədəfinə çatmaq üçün "pozitiv inteqrasionalist bir perspektivlə" mümkün olduğunu bildirmişdi.

Özünü buraxmış terror qruplaşması silahlılarının Türkiyədən çıxması onların tərk-silah edilməsi anlamına gəlirmi? Əslində, onların Türkiyədə silahlıları və terror törətmək məqsədi ilə istifadə etdikləri bütün avadanlığı təhvil verməsi, bununla da cəmiyyətə inteqrasiya edilməsi istiqamətində fəaliyyətin davam etməsi ehtimal olunurdu. Ancaq PKK-nın silahlılarını Türkiyədən çıxarması daxildə onun yaradacağı təhlükəni minimuma endirsə də, xarici təhdid mənbəyi olaraq qalır.

PKK-çılar Türkiyəni tərk edərkən silahları və ona dair avadanlığı da özləri ilə aparırlar. Ona görə belə ehtimal etmək olar ki, bu silahlı qruplaşma Türkiyədən çıxaraq başqa bir qonşu ölkədə düşərgə salacaq. Çünki bu silahlı qruplaşmanın İraq, Suriya və İranda, yaxud bu ölkələr üzrə müxtəlif qolları mövcuddur. Başqa sözlə, bu silahlıların İraq və Suriya ərazisindəki düşərgələrə yerləşdirildiyi ehtimal olunur.

İraqın şimalında Regional Administrasiya ilə PKK arasında zaman-zaman toqquşmalar yaşanır. Administrasiya bu silahlıları ərazilərini işğal edən bir qruplaşma olaraq görürlər. Bu səbəbdən də onlara qarşı mübarizə aparırlar. Şimaldakı yerli idarəetmə orqanı PKK-ya qarşı təbliğat apararaq onun kürd etnik qrupun adından fəaliyyət göstərməsinə qarşı çıxış edir.

Administrasiya PKK-nı bölgədəki qanunsuz və təhlükəli qüvvə olaraq tanıyır, özünü müdafiə etmək üçün şimaldakı rəsmi silahlılardan, "peşmərgə"dən istifadə edirlər. Bu baxımdan, belə iddia olunur ki, "peşmərgə"yə qarşı partizan müharibəsi aparmaq PKK-nın taktikasıdır.

İraqın mərkəzi hökuməti də bu qruplaşmanı qanunsuz sayır. Hətta onunla bağlı təbliğat aparılmasını qadağan edib.

Bu baxımdan, hesab etmək olar ki, Türkiyədən çıxan qruplaşma üzvləri İraq üçün də arzuedilən deyil.

İran hakimiyyəti də son illər PKK-ya və onun İslam Respublikası istiqamətində fəaliyyət göstərən dəstələrinə qarşı sərt addımlar atır. İranın İraqla sərhəd rayonlarında qruplaşmanın "PJAK", "Komilə" və "Kürdüstan Demokrat Partiyası" adlı qollarının silahlıları sabitliyi pozur, hakimiyyətin güc strukturları ilə toqquşurlar.

Bir neçə il öncə İran Silahlı Qüvvələri Baş Qərargahının ovaxtkı rəisi Məhəmməd Baqeri İraq hökumətinə xəbərdarlıq edərək bildirmişdi ki, belə hücumlar təkrarlanarsa, Qəndil dağınna və PKK düşərgələrinə zərbə endirəcəklər.

Məsud Pezeşkian prezident kimi ilk səfərini İraqa etmişdi. Onun bu səfəri ilə rəsmi Bağdad təhlükəsizlik məsələləri üzrə Tehran-Bağdad anlaşmasının daha bir bəndini reallaşdırıb, terror qruplaşmaları hazırkı qərargahlarını boşaldaraq sərhəddən İraqın şimal bölgəsinin daxili ərazilərinə doğru çəkilməyə məcbur edilib. Məsələn, "Komilə" qruplaşması İranla İraq arasında olan razılaşmaya görə mənzil qərargahını İraqın Suraş rayonundan Dukan şəhəri yaxınlığına, əvvəlki bölgədən 40 km şimala doğru çəkilmişdi.

Müxtəlif adlar altında fəaliyyət göstərsələr də, onlar PKK-nın qolları sayılır. Bu baxımdan, Türkiyədən çıxan PKK-çıların İraqda yerləşdirilməsi İranla münasibətləri də təhdid edə, ölkə ərazisində problemlər yarada bilər. O da istisna edilmir ki, üçüncü qüvvə onlardan İrana qarşı silahlı güc olaraq yararlanar.

Başqa bir tərəfdən, PKK-nın Suriyadakı YPG/PYD qollarının yaratdıqları "Suriya Demokratik Gücləri" ("SDG") adlı silahlı qruplaşma da bu ərəb respublikasında pozuculuq fəaliyyətini davam etdirir.

Son aylar "SDG" qüvvələri və Suriya ordusu arasında tez-tez silahlı toqquşmalar baş verir. Məlumata görə, onlar mərkəzi hakimiyyətin nəzarətində olan bir neçə rayona daxil olmağa cəhd göstəriblər. Tərəflər arasında atışma bir neçə saat davam edib, ölən və yaralananlar barədə məlumat verilməyib.

Bu ilin martında Suriya lideri Əhməd əş-Şaraa ilə "SDG" başçısı Məzlum Abdi arasında razılaşma imzalanmışdı. Onda "SDG" ölkənin yeni idarəetməsinin qurumlarına inteqrasiya olmağı qəbul etmişdi. Türkiyə Prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan bu razılaşmanı alqışlayaraq Suriyanın terrordan təmizlənməsinə yönəlik hər cür səyi doğru istiqamətdə atılmış bir addım kimi gördüklərini bildirmişdi.

ABŞ-nin dövlət katibi Marko Rubio da ölkənin şimal-şərqini birləşmiş Suriyaya inteqrasiya edəcəyindən məmnun olduqlarını söyləmişdi.

Səkkiz maddəlik razılaşmanın birinci maddəsində "Bütün Suriyanın siyasi proses və dövlət qurumlarındakı təmsilçiliyi ilə iştirakının, etnik və dini kimliklərindən asılı olmayaraq zəmanət altına alındığı" ifadə edilir.

İkinci maddədə isə "kürd icması, Suriya dövlətinin ayrılmaz bir parçası" olaraq tanınır və "vətəndaş olma hüquqları daxil, bütün konstitusion hüquqları" zəmanət altına alınır.

Sonradan onlar razılaşmanı pozaraq Suriyanın şimalında İraqdakı kimi özünüidarəetmə administrasiyasının yaranmasını istəyir.

Bu göstərir ki, "SDG"nin imza dili ilə danışması mümkün deyil. O, Suriyada yaranmış vəziyyətdən istifadə edərək ölkənin unitarlığına qarşı çıxmağa çalışır.

Ona görə də ehtimal etmək olar ki, Türkiyədən çıxan PKK silahlıları "SDG"yə "yardım etmək" üçün bu ərəb respublikasına yerləşdiriləcək.

Düzdür, qruplaşmanın Türkiyədən çıxması müəyyən mənada silahsızlaşdırma sayılır. Ancaq yerləşdiyi ərazidən asılı olmayaraq, onun mövcudluğu regional təhlükə mənbəyi sayılır.

PKK təmsilçiləri, yaxud onların sözçüsü rolunda iştirak edənlər rəsmi Ankaradan başçılarının həbsxanadan çıxmasını istəyirdilər. Daha doğrusu, bunu bir şərt olaraq irəli sürürdülər. Ancaq belə ehtimal etmək olar ki, rəsmi Ankara bu ritorikanı qəbul etməyib. Bu səbəbdən onlar Türkiyəyə inteqrasiyaya deyil, Suriya, yaxud İraq ərazisinə keçərək gələcək proseslərə potensial təhlükə, təhdid mənbəyi kimi qalmağa üstünlük verirlər.

Hadisələr PKK, "SDG" və başqa bu kimi qruplaşmaların verdikləri vədə əməl etmədiklərini isbatlayır. Ona görə də PKK qruplaşması Türkiyədən çıxsa da, rolunu və oyununu dəyişməyib. Tərk etmək isə tərk-silah deyil...